Wat kunnen we weten? Dat is één van de hoofdvragen uit de filosofie. Jan Marijnissen zei in een column in NRC Handelsblad deze week: "Wat is nog wat het lijkt?" Hij hekelt daarin het indivualisme en de cultuur van het wegkijken naar aanleiding van recente schandalen. "Er is welhaast geen sector van onze westerse samenleving meer die niet in de afgelopen tijd besmeurd is geraakt door schandalen." Hij heeft het dan over de banken, de woningbouwcorporaties, de farmaceutische industrie, de rechtspraak en advocatuur, de gezondheidszorg, de journalistiek, de politiek en ook over "een wetenschapper die de data onder zijn beweringen gewoonweg verzint en dat jaren kan blijven doen". Het gaat dan over Diederik Stapel over wiens frauduleuze praktijken vorige week de commissies Levelt, Noort en Drenth hun bevindingen rapporteerden.
Nu heeft Diederik Stapel - slim als hij is - tegelijkertijd met zijn publieke spijtbetuiging een boek met de titel Ontsporing gepresenteerd. Doorgaans houd ik niet van dit soort 'egodocumenten', maar nu wilde ik het toch wel lezen. Ik denk om drie redenen: 1) Het gaat om een grove ontsporing in de sector waar ik zelf werkzaam in ben. 2) Ik ben benieuwd wat zo iemand bezielt en bezield heeft. 3) Ik ben benieuwd wat dit over de samenleving zegt. Ten aanzien van dat laatste is ook door anderen wel gezegd dat de context waarin de fraude ontstaat, de mensen die rondom de fraudeurs (in welke sector dan ook) stonden, niet vrijgepleit kunnen worden. Is - zoals Marijnissen zegt - de samenleving inderdaad ontzield en zijn de mensen van elkaar en van zichzelf vervreemd?
"Geld, status en macht: het zijn perverse prikkels die er toe kunnen leiden dat er in geval van twijfel af en toe een oogje wordt dichtgeknepen." Aldus Stapel. En ook: "Er is veel jaloezie, haat en nijd in dit extreem competitieve vak." In de samenleving zijn we misschien wel steeds meer toneel gaan spelen, dat is althans wat ook bij mij naar boven kwam naar aanleiding van Stapels eigen levensbeschrijving. En zijn we dan wel echt betrokken op elkaars wel en wee? Laten we ons meeslepen door heersende mores? En zijn we ons wel bewust van al dat toneelspel om ons heen? Wat kunnen we eigenlijk nog weten, als we ook al niet eens meer op wetenschap kunnen vertrouwen? Of op elkaar, in welke sector dan ook? Veel van wat we weten berust immers op vertrouwen.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten