Integraal risicomanagement

Risicomanagement was voor mij altijd iets wat bij het vak hoort, zonder een echte motivatie. In alle projectplannen die ik gelezen (of ook zelf gemaakt) heb, komt wel een verplichte risicoanalyse voor. Zo van: "Dat moet er ook nog in." Bij de KNAW zijn we nu begonnen met integraal risicomanagement. Dat was voor mij de aanleiding om er toch eens goed bij stil te staan.

De KNAW is niet de enige: "Veel overheidsorganisaties besteden aandacht aan risicomanagement. Jammer alleen dat ze dat op nogal versnipperde wijze doen, of louter op basis van actuele problematiek. Zo is er van effectieve beheersing vaak nauwelijks sprake. Hoog tijd dus dat integraal risicomanagement in de publieke sector meer aandacht krijgt." Zo was te lezen in Overheidsmanagement van september 2007.

Enkele zaken die ik voor mezelf (opnieuw) heb vastgesteld:

• Risico's hangen altijd samen met het bereiken van een doelstelling (van een project, van een organisatie).
• Iets wat je afkeurt (om wat voor reden dan ook), hoeft nog geen risico te zijn.
• Pas als je risico's in samenhang formuleert, kun je een goede afweging maken.
• Niet ieder risico hoeft van een preventieve maatregel voorzien te worden.

Academisch tijdschrijven

In NRC Handelsblad van 18 februari 2008 stond een kritische bijdrage van een tweetal directeuren van de Rijksuniversiteit Groningen: ‘Academisch tijdschrijven is zinloos en demotiverend’. Nu vind ik dit soort discussies altijd wel vermakelijk, maar nu ben ik extra geïnteresseerd omdat we binnen de KNAW ook bezig zijn met de invoering van tijdschrijven.

Dat tijdschrijven weerstand oproept, snap ik. Het levert je zelf niets op, het kost je alleen maar tijd, het brengt extra spelregels met zich mee en het voelt als wantrouwen. Dat is allemaal waar, zeker bij de invoering. Het is alleen zo jammer dat de nadelen vaak buitenproportioneel worden uitvergroot en dat de voordelen niet worden ingezien. De auteurs van de opiniebijdrage spreken over de “wurgende invloed van administrateurs” en “elke minuut registreren” en zeggen bijna aan het eind: “Het is duidelijk dat urenschrijven de ontwikkeling van de wetenschap belemmert. Het kost formatieplaatsen, tijd, creativiteit, en ondermijnt het moreel.”

En wat zijn de alternatieven? Een prestatieakkoord voor wetenschappers? En hoe komen we er dan achter wat een reële subsidie is voor een wetenschappelijk artikel in een gerenommeerd tijdschrift? Ik ben zelf voor een combinatie van beide: tijdschrijven en prestaties afspreken, om daarna vervolgens te kijken wat het verband daartussen is. Als afdelingshoofd weet ik door het tijdschrijven wel mooi hoeveel ik moet doorberekenen en welke activiteiten meer tijd kosten dan gewenst en waar dus ingegrepen moet worden. Als je het efficiënt aanpakt, dan heb je gelijk ook je verlof- en verzuimregistratie inzichtelijk. Pure tijdwinst.

Onderwijsvernieuwingen

Beroepsmatig is het niet meer mijn vakgebied, maar ik was deze week wel geïnteresseerd in de uitkomsten van het parlementaire onderzoek naar de onderwijsvernieuwingen in de afgelopen 20 jaar (commissie-Dijsselbloem). Volgens het NRC Handelsblad van gisteren zijn de belangrijkste conclusies: er was te weinig aandacht voor de kwaliteit van het onderwijs en politiek belang ging boven het belang van het kind. Ik vraag mij dan af: geldt dit mutatis mutandis niet voor alle innovaties in de publieke sector?

"Een grote afstand tussen leraren in de klas en politici in Den Haag. Beleid dat achterliep op de maatschappelijke ontwikkelingen. Onderwijsvernieuwingen die door politici werden doorgevoerd zonder deugdelijke probleemanalyse. Te weinig controle. Een tunnelvisie." Snoeihard klinkt de nieuwsanalyse in dezelfde krant, maar het kan iedere beleidsverantwoordelijke in de publieke sector overkomen. Daarom ben ik zelf altijd voorstander van afstemmingsorganen (gremia) op alle niveaus en inspraak in een vroegtijdig stadium.

Enkele aanbevelingen die eigenlijk voor elk soort vernieuwing gelden en (ook al zijn het 'open deuren') de moeite waard zijn om goed in te prenten:

• Geef de doelgroep inspraak bij de vernieuwing.
• Vernieuw alleen als bewezen is dat het werkt.
• Vernieuw alleen als aan de randvoorwaarden (benodigde tijd en geld) wordt voldaan.
• Zorg voor controlemechanismen.

IT-strategie

Het maandblad Informatie van januari/februari 2008 (jaargang 50, nr. 1) heeft als thema IT-strategie. Tussen de artikelen vond ik twee inzichten die me bevestigden in mijn eigen opvattingen, maar me ook weer aan het denken zetten.

De ICT balanced scorecard kan mij met mijn afdeling I&A scherp houden. Het instrument meet de performance van een IT-afdeling op vier aspecten:

1. Bijdrage aan de businessprocessen: wat is de toegevoegde waarde van IT-investeringen voor de organisatie en wat is de directe bijdrage aan de organisatiedoelstellingen?
2. Gebruikersgerichtheid: hoe is de evaluatie van IT door de gebruikers?
3. Operationele excellentie: hoe efficiënt en effectief is het gebruik van IT-processen om de gewenste en vereiste applicaties op te leveren?
4. Toekomstgerichtheid: hoe goed is IT gepositioneerd om ook de toekomstige behoeften te ondersteunen?

Een ander artikel maakt onderscheid tussen ICT-infrastructuur (business as usual) en ICT-innovatie (datgene waarmee je wil concurreren) en concludeert: "Voor de ICT-infrastructuur is het van belang de standaardisatie- en best-practiceontwikkelingen in de bedrijfstak te volgen en te sturen op operational excellence. (...) De discussie over de ICT-infrastructuurstrategie speelt zich vooral op concernniveau af. (...) In een concern met autonome bedrijfsonderdelen is de ICT-innovatiestrategie in eerste instantie een zaak voor de bedrijfsonderdelen zelf."