Meelopen met een AIO

Binnen mijn afdeling is een AIO gedetacheerd vanuit de Universiteit Utrecht, Ilya Zitter. Ze doet onderzoek naar ICT-ondersteund competentiegericht onderwijs en doet zo nu en dan een beroep op de overige collega's. Erg leuk. Zo heb ik al eens een concept artikel meegelezen en hebben we met de afdeling in december 2005 een heuse 'heidag' gehad. Nu ben ik bezig geweest met het beoordelen van enkele door haar ontworpen 'design patterns' (zeg maar: ontwerpregels voor voorkomende problemen in onderwijs settings). Je duikt dan op een andere manier in de problematiek van het ontwerpen en ontwikkelen van onderwijspraktijken. Overigens zijn die heel vaak goed vergelijkbaar met gewone werkpraktijken. Werken is immers leren, en omgekeerd.

Zo heb ik weer eens nagedacht over hoe je om moet gaan met 'face-to-face samenwerkingsactiviteiten', die je zowel in het werk als in het onderwijs hebt. Ik ben tot de conclusie gekomen dat je voor bijeenkomsten beperkt moet zijn in je doelen: hooguit uitwisselen van ideeën en ervaringen en het maken van (werk)afspraken. En, dat bijeenkomsten effectiever zijn, als ze goed voorbereid zijn, door organisator en deelnemers.

Schaalvergroting verantwoord?

De bespreking van de rapporten van de Onderwijsraad over schaalvergroting in het onderwijs is af. Het was nuttig om de case studies te bestuderen en te reflecteren op de eigen situatie bij de grootschalige Hogeschool Utrecht. Het heeft me in ieder geval weer geleerd dat een grote bestuurlijke schaal nog geen grote organisatorische schaal (de schaal waarop het onderwijs wordt uitgevoerd) hoeft te betekenen. Juist twee weken geleden reageerden de beide bewindslieden voor onderwijs op de Onderwijsraad in de Volkskrant, door vooral te zeggen dat instellingen verantwoording af moesten leggen. Dat gaf mij een mooie aanleiding om te reageren:

"Hoe overtuigd het allemaal ook mag klinken, namelijk dat het primaat ligt bij de werkvloer, het komt toch tamelijk naïef over. Er is in de afgelopen decennia enorm veel op onderwijs bezuinigd en in elk geval in het middelbaar beroepsonderwijs en hoger onderwijs is men veel bedrijfsmatiger gaan werken. Uiteindelijk draait alles om instroom van studenten en rendementen, verlaging van de docent-studentratio, eerste, tweede en derde geldstroom, imago en slimme allianties. Dat draai je niet zomaar terug met een paar morele kreten. Kun je als onderwijsinstelling je maatschappelijke verantwoordelijkheid wel voldoende vervullen, als je merkt dat de afnemende financiën het belangrijkste sturingsinstrument van de overheid vormen?" Kijk voor de rest van de bespreking in het aprilnummer van DenkWijzer.

Werkgroep ELO-architectuur

In de afgelopen drie maanden heb ik deelgenomen aan een werkgroep 'ELO-architectuur'. Deze werkgroep maakte deel uit van een project van de Digitale Universiteit en had als doel het opstellen van een functionele services-architectuur voor het Nederlandse hoger onderwijs. Het gaat daarbij om het modelmatig beschrijven van onderwijsprocessen en de daarvoor benodigde services (diensten). Het nut van dit soort exercities is dat het je dwingt om te abstraheren en gezamenlijk te definiëren waar het in de kern om gaat. Bijvoorbeeld dat het (hoger) onderwijs hoofdzakelijk maar twee kernfuncties heeft, namelijk stimuleren van leren (op allerlei manieren: colleges, projecten, reflectie, toetsen, enz.) en certificeren. Als je een compleet beeld hebt van alle processen en services en vooral de afhankelijk en samenhang daartussen, dan stelt dat je beter in staat om te definiëren hoe je de ICT-ondersteuning moet inrichten. Dat kan veel problemen voorkomen, maar kost aan de andere kant veel tijd en moeite. Daarom moeten we volgens mij ondertussen maar gewoon gebruiken wat er aan ICT beschikbaar is.

Coaching is een interventie

Deze week heb ik mij beziggehouden met het thema 'coaching'. Niet omdat ik zelf een coach zou willen, maar omdat dit het thema is van het meest recente tijdschrift Opleiding & Ontwikkeling (tijdschrift voor Human Resource Development). In het themanummer staan bijdragen van uiteenlopende aard, variërend van een typologie van coachingsbenaderingen tot praktijkvoorbeelden en van een onderzoek naar effecten tot een stappenplan voor het vinden van de juiste coach.

Coaching blijft voor mij tamelijk diffuus, hetgeen in en door het themanummer bevestigd wordt. Ik zal niet ontkennen dat coaching zinvol en soms zelfs noodzakelijk kan zijn. De voorkeur gaat wat mij betreft echter uit naar een gezonde, collegiale werksfeer waar iedereen van tijd tot tijd ongedwongen kan overleggen, 'sparren' en reflecteren met (directe) collega, leidinggevende of P-adviseur. Dat geeft ruimte om te leren en jezelf te ontwikkelen en voorkomende problemen op te lossen of op een handige manier te omzeilen. Zoiets noemen we gewoon advies of collegialiteit. Als iemand op een of andere manier in het werk of zijn ontwikkeling geblokkeerd wordt - al dan niet door het ontbreken van zo'n werksfeer, dan is een interventie nodig, bijvoorbeeld coaching (werkgericht) of een of andere vorm van therapie (persoonsgericht).

Verkenning schaalvergroting in het onderwijs

De aangekondigde bespreking van het boek van Joke Hermsen laat nog even op zich wachten. In de privé-situatie zijn er soms genoeg andere prioriteiten, zoals huishouden en gezin en ook het bijhouden van kranten en tijdschriften. Daarnaast ga ik me de komende twee á drie weken bezighouden met het fenomeen schaalvergroting in het onderwijs n.a.v. een tweetal recente rapporten van de Onderwijsraad. Ik ben namelijk gevraagd om daarvan een bespreking te leveren voor Denkwijzer, het studieblad van het Wetenschappelijk Instituut van de ChristenUnie.