"Of we het nu uitspreken of niet, we hebben altijd wel een antwoord op vragen die we niet helemaal begrijpen en vertrouwen hierbij op aanwijzingen die we niet kunnen verklaren noch verdedigen." Dit is een citaat uit het boek Ons feilbare denken van Daniel Kahneman. Het boek bespreekt twee manieren van denken (Engelse titel: Thinking fast en slow), twee systemen. Systeem 1 staat voor het onbewuste, intuïtieve en systeem 2 staat voor het bewuste en weloverwogen denken. Systeem 1 werkt altijd en functioneert over het algemeen zeer goed, maar kent wel vooringenomenheden (biases). Systeem 2 heeft o.a. als taak om de impulsen van Systeem 1 te onderdrukken en illusies te ontmaskeren. Dat lukt echter niet altijd en het beste wat we volgens de auteur dan kunnen doen is compromissen sluiten: "leren situaties te herkennen waarin fouten zich kunnen voordoen en ons best doen om fouten te voorkomen wanneer er veel op het spel staat." Ik heb tot nog toe alleen het eerste deel van het boek gelezen (de eerste ruim honderd bladzijden), er zit veel bekends bij, maar ik vind het echt een aanrader, vooral door de toegankelijkheid.
Het meest interessante is natuurlijk de wisselwerking tussen die beide systemen. Activiteiten van Systeem 2 vergen veel inspanning en dat is niet ongelimiteerd. Als Systeem 2 drukbezet is, krijgt Systeem 1 meer ruimte en is er dus minder controle en zelfbeheersing. Als je vermoeid en/of hongerig bent, dan regeert de 'onderbuik'. Terugkerend thema in het boek is dat veel mensen te veel zelfvertrouwen hebben en te veel geloof hechten aan hun eigen intuïtie. Bij Systeem 1 gebeurt het dat een conclusie aanvaard wordt zonder dat de geldigheid van de argumenten getoetst wordt. Er wordt dan dus 'te snel gedacht'. Systeem 1 is ook nogal gevoelig voor beïnvloeding, bijvoorbeeld priming of het Halo-effect. Het maakt nogal uit in welke context iets gezegd wordt, in welke volgorde en in welke stemming de toehoorders (gebracht) zijn. Ook met het concept van 'cognitief gemak' kan invloed uitgeoefend worden, bijv. door de boodschap zo eenvoudig mogelijk en memorabel over te brengen of te herhalen (laten we zeggen: niveau managementsamenvatting). Als de boodschap logisch klinkt of past bij andere overtuigingen of voorkeuren, of afkomstig is van een betrouwbare bron, dan ervaart men cognitief gemak. Cognitieve spanning daarentegen mobiliseert Systeem 2 en maakt dat de boodschap kritischer ontvangen zal worden. Een goed humeur echter drukt Systeem 2 naar de achtergrond. Met Systeem 1 hebben we een bias voor geloven en bevestigen, en trekken we snel conclusies.
Aan dit verhaal zitten op z'n minst twee kanten. Het is goed om je bewust te zijn van dit soort processen. Anderzijds zou je van dit soort psychologische wetmatigheden ook handig gebruik kunnen maken voor je eigen effectiviteit. Zorg voor een goede sfeer, maak het niet te ingewikkeld, sluit aan bij vertrouwde bronnen en voorkom cognitieve spanning.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten